Χιτζάζ μικτό (διατονικές και χρωματικές υπομονάδες στη μεσαία περιοχή)

Hicaz mixed (diatonic and hicaz-nikriz units in the dominant's area) (Αγγλική) | Hitzaz mixed (diatonic and hitzaz-nikriz units in the dominant's area) (Αγγλική)

  1. Θεματικός όρος
  2. Χιτζάζ μικτό (διατονικές και χιτζάζ-νικρίζ υπομονάδες στην περιοχή της δεσπόζουσας) (Ελληνική)
  3. Ελληνική
    • Στον τύπο αυτό ανήκουν συνθέσεις στις οποίες εμφανίζεται συνδυασμός διαστηματικών δομών που περιλαμβάνουν στη μεσαία περιοχή τόσο χιτζάζ ή/και νικρίζ περιβάλλοντα (χιτζάζ στην 5η βαθμίδα / νικρίζ στην 4η βαθμίδα) όσο και διατονικά περιβάλλοντα.

       

      1) Θεμελίωση 5χόρδου χιτζάζ στην 5η βαθμίδα

      Δομή:

      Καθοδική δομή Χιτζασκιάρ

      Καθοδική δομή Χιτζασκιάρ

       

      Ενδεικτικό μουσικό παράδειγμα: Δυο χρόνια σ’ αγαπώ

      παρατήρηση: ενώ όλο το τραγούδι (εισαγωγή-θέμα Α και θέμα Β) αναπτύσσεται σε πλήρως χρωματικό περιβάλλον (χιτζασκιάρ δομή), στην προεισαγωγή (ταξίμι) εμφανίζονται διατονικές υπομονάδες (καταλήξεις στην υποτονική σε απόσταση τόνου από τη Βάση σχηματίζοντας τοπικά υπομονάδα νικρίζ, είτε έμφαση στην 7η βαθμίδα σε απόσταση τόνου από την οκτάβα κτλ.)

       

       

      2) Μικτό - χρωματικές κ' διατονικές δομές στις δεσπόζουσες (5η και 4η) 

       

      Ενδεικτικό μουσικό παράδειγμα: Πικρός είναι ο πόνος μου

      Πικρός είναι ο πόνος μου / Κάκη, Ελβίρα [εισαγωγή]

      Πικρός είναι ο πόνος μου / Κάκη, Ελβίρα [εισαγωγή]

       

      Ειδικά χαρακτηριστικά μελωδικής συμπεριφοράς:

      α) Η 9η βαθμίδα βρίσκεται σε απόσταση τόνου από την 8η (δεν «επαναλαμβάνεται» στην ψηλή περιοχή η σχέση της 2ης με την 1η βαθμίδα). Δεν αναπαράγεται η δομή οκτάφθογγης κλίμακας, αλλά πραγματοποιείται σύνθεση 5χορδων δομικών μονάδων με τονικό κέντρο τις δεσπόζουσες, 4η και 5η βαθμίδα.

      β) Χαρακτηριστική είναι η έλξη-χαμήλωμα της 5ης βαθμίδας (Λαb στο παραπάνω παράδειγμα), ως προετοιμασία για κατάληξη της μελωδίας στη βάση (χαρακτηριστική συμπεριφορά των συνθέσεων σε πλήρως χρωματική δομή με πλήθος παραδειγμάτων στο προπολεμικό ρεπερτόριο συνθέσεων σε τρόπο Χιτζασκιάρ, π.χ. μανέδες). Οι παραπάνω συμπεριφορές εμφανίζουν ομοιότητες με πιο παλιές εκδοχές των συνθέσεων στον τρόπο του χιτζάζ και χιτζασκιάρ, που χαρακτηρίζονται από πιο εμφανείς σχέσεις με το μακάμ (όπως λ.χ. συμβαίνει σε μανέδες).

      γ) Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η χρήση συγχορδίας vii (σε απόσταση τόνου από την τονική) παρά το γεγονός ότι η μελωδία ακολουθεί τη διαστηματική δομή ενός Χιτζασκιάρ.

       

      2) Μετάβαση στη συγχορδία iv

      Η μεσαία περιοχή μετατρέπεται σε διατονικό περιβάλλον. Εμφανίζεται δηλαδή εναλλαγή μεταξύ διατονικού και χρωματικού-χιτζάζ περιβάλλοντος.

      Δομή 4χ χιτζάζ + 5χ μινόρε

      Δομή 4χ χιτζάζ + 5χ μινόρε

       

      Ενδεικτικό μουσικό παράδειγμα:

      Πικρός είναι ο πόνος μου / Κάκη, Ελβίρα [θέμα Α]

      Πικρός είναι ο πόνος μου / Κάκη, Ελβίρα [θέμα Α]

       

      Σπήλιος Κούνας, Μουσικολόγος

  4. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων