Σουίτα αρ. 1 για πιάνο και ορχήστρα είναι ένα εκρηκτικό κι ευφυές σύγχρονο έργο, στο οποίο πρωταγωνιστεί ο ρυθμός, ο έντονος, επίμονος κι επαναλαμβανόμενος ρυθμός που άλλοτε νιώθεις πως έρχεται από τα έγκατα της γης, άλλοτε ζωντανεύει τις κραυγές του εμφυλίου πολέμου, κι άλλοτε μας οδηγεί στη μέθη ενός ξέφρενου Κρητικού χορού. Το έργο αυτό κατέχει ιδιαίτερη θέση στα συμφωνικά έργα του Μίκη Θεοδωράκη, μιας και έλαβε μέγιστες διακρίσεις, όπως το Πρώτο Βραβείο & Χρυσό Μετάλλιο στο Διεθνή Διαγωνισμό Σύνθεσης Νέων της Μόσχας (1957) με πρόεδρο της επιτροπής τον Dmitri Shostakovich και μέλη τους Khachaturian και Eisler, καθώς και το Αμερικανικό Βραβείο Copley (1958) για το καλλίτερο έργο Ευρωπαίου συνθέτη, με πρόεδρο επιτροπής τον Darius Milhaud.

Η επιτυχία της Σουίτας αρ. 1 βρίσκεται στο γεγονός ότι ο 30χρονος Μίκης Θεοδωράκης, με την δύναμη του ταλέντου του αποτυπώνει – συμφιλιώνοντας ή αντιπαραθέτοντας – τις δύο όψεις της ζωής: από τη μια πλευρά, τα έντονα τραυματικά βιώματά του κατά τη διάρκεια του πολέμου που τον έφεραν τόσο κοντά στο θάνατο, κι από την άλλη πλευρά την δύναμη της πατρογονικής Κρητικής μουσικής που υμνεί την ζωή. Όπως ο ίδιος αποκαλύπτει στα συγγράμματά του, η επαφή του με την παραδοσιακή μουσική της Κρήτης λειτούργησε ‘λυτρωτικά’ αμέσως μετά την επιστροφή του από την εξορία της Μακρονήσου στα Χανιά το 1949.

Οι δυσκολίες του έργου είναι πολλαπλές. Το πιάνο συνομιλεί έντονα με την ορχήστρα κυρίως ως κρουστό όργανο, μέσα από εξαιρετικά συμπαγείς διάφωνες συγχορδίες και ασύμμετρους ρυθμούς που συχνά παραπέμπουν στην ελληνική μουσική. Εμπλέκεται σε περίπλοκες πολυρυθμίες με περίσσια φαντασία, δοκιμάζει τα όρια των δυνάμεών του έχοντας απέναντί του μεγάλους ηχητικούς όγκους πνευστών και κρουστών, ενώ παράλληλα υποστηρίζει οργανικά την εξέλιξη σπαρακτικών μελωδιών στα έγχορδα.

Το έργο προσχεδιάστηκε μεν κατά τα χρόνια του Εμφυλίου, όμως ολοκληρώθηκε στο Παρίσι όπου, όπως ο συνθέτης μας γράφει, ήταν η πρώτη εποχή στην ζωή του που κατάφερε να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στην συμφωνική μουσική και να εντρυφήσει στις σύγχρονες τεχνικές και τις πολύπλοκες ηχητικές κατασκευές που αναζητούσε η avant garde της Ευρωπαϊκής μουσικής κοινωνίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι το ίδιο έτος που γράφει τη Σουίτα αρ. 1 (1955) ανακαλύπτει το προσωπικό του σύστημα των Τετραχόρδων πάνω στο οποίο βάσισε πολλά έργα της εποχής.

"Ήταν η χειρονομία του Ανταίου. Έπρεπε να ξαναγγίξω τη γη, την Κρήτη. Βασίζομαι αποκλειστικά και μόνο στο ελληνικό δημοτικό μοτίβο και στους ελληνικούς μουσικούς τρόπους και κλίμακες. Λέγοντας μοτίβο εννοώ πιο πολύ τη "συνείδηση", τους δυνατούς αρμούς των μελωδιών μας παρά τα δοσμένα ιστορικά τους πρόσωπα. Η εναρμόνιση τους και η αντιπαράθεσή τους βγαίνουν απολύτως μέσα από το περιεχόμενο αυτού του μουσικού υλικού με μια προσπάθεια για δημιουργία μιας ιδιαίτερης νεοελληνικής μουσικής αρμονικής και αντιστικτικής γλώσσας. Όμως, στη βάση του έργου υπάρχει ο ρυθμός, ο αδιάκοπος, ο ατελείωτος, ο ακατάλυτος ρυθμός της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Κρήτης".